Hersenvliesontsteking voorkomen met vaccinatie

Meningokok is een bacterie die verantwoordelijk is voor ernstige infecties die voornamelijk hersenvliesontstekingen uitlokken. Zorgverleners maken zich zorgen over een uiterst ernstige vorm van infectie met meningokok die onomkeerbare gevolgen heeft en in 20 à 25 % van de gevallen dodelijk is. Deze infectie vormt dus een gevaar voor de bevolking, en met name voor kinderen jonger dan een jaar, adolescenten en jongvolwassenen. Er bestaan drie vaccins om infecties met meningokok te voorkomen, waaronder een nieuwe formule. Een woordje uitleg van onze experts, dokter Sarah Jourdain, kinderarts in de Iris Ziekenhuizen Zuid en dokter Tessa Goetghebuer, kliniekhoofd pediatrie van het UMC Sint-Pieter.

Meningokok is een bacterie die verantwoordelijk is voor een ernstige infectie bij de mens (Neisseria meningitidis). Als ze in de keel aanwezig is, wordt ze gemakkelijk overgedragen door bijvoorbeeld te hoesten of te spugen. Wanneer ze door het slijmvlies dringt en in het bloed terechtkomt, leidt ze tot een invasieve infectie door meningokok. De ergste vormen zijn voornamelijk hersenvliesontstekingen in 50 % van de gevallen (infectie van de vloeistof en de membranen rond de hersenen), bacteriëmieën en bloedvergiftigingen. Een bijzonder ernstige vorm van infectie met meningokok, met de naam purpura fulminans, wordt gekenmerkt door ‘rode puntjes’ op de huid. Die evolueren tot grote zwarte vlekken, hoge koorts en een falen van de bloedsomloop waardoor er geen goede bloeddoorstroming meer is naar de organen. “Zoals de naam laat vermoeden, evolueert purpura fulminans zeer snel, met een dodelijk afloop in 20 à 25 % van de gevallen ondanks de toediening van een behandeling. Mogelijke gevolgen zijn doofheid, onomkeerbare handicap en amputatie van de ledematen als gevolg van necrosen”, legt dr. Sarah Jourdain uit.

Moeilijke diagnose van een medische urgentie

Infecties met meningokokken zijn moeilijk te diagnosticeren. “Ze treden op als een beginnende infectie met vaak voorkomende symptomen (koorts) en ‘rode puntjes’ die onopgemerkt kunnen blijven. Het is een infectievorm die ons grote zorgen baart, omdat ze zo snel evolueert. Het gaat om een medische urgentie, gezien het hoge sterftecijfer en de onomkeerbare gevolgen. Bovendien kan meningokok epidemieën uitlokken op plaatsen waar veel mensen dicht bij elkaar zitten, zoals in crèches, scholen, kazernes …”, voegt dr. Tessa Goetghebuer toe. Invasieve infecties met meningokok treffen vooral jonge kinderen van minder dan een jaar, adolescenten en jongvolwassenen. In België wordt het aantal infecties geraamd op 1 per 100.000 inwoners per jaar, ofwel 110 slachtoffers per jaar.

Drie vaccins beschikbaar in België

Afhankelijk van de aard van de omringende capsule wordt deze bacterie geklasseerd in verschillende types (meningokok van type A, B, C, W, Y …).

Het eerste vaccin maakt deel uit van het vaccinatieschema dat aan alle kinderen wordt voorgesteld, en is gericht op de meningokok van het type C (Neisvac®, Meningitec®). Het gaat om een injectie op de leeftijd van 15 maanden.
Het tweede vaccin is gericht op vier types van de meningokok (A, C, W en Y) (Nimenrix®) en is eerder bestemd voor patiënten die reizen naar gebieden waar er epidemieën zijn zoals bepaalde regio’s van Afrika of in Mekka (vaccinatie verplicht).
Het derde vaccin ten slotte vormt een aanvulling op de andere en is bij ons sinds minder dan een jaar verkrijgbaar. Het is gericht op de meningokok van type B (Bexsero®). Dit vaccin is het resultaat van een nieuwe techniek om vaccins te ontwikkelen.

Een nieuw vaccin tegen de meningokok van type B

De meningokok van type B vertoont sterke analogieën met het menselijke weefsel. Het was dus moeilijk om een doelwit te vinden dat een bescherming zou bieden zonder infecties tegen zijn eigen weefsel te induceren (auto-immuunziekten). Dankzij nieuwe technieken voor DNA-sequencing van de meningokok B, was het mogelijk om vier proteïnen te selecteren, die worden uitgedrukt op het oppervlak van de bacterie en niet werden teruggevonden in het menselijke weefsel.

Dit vaccin kan worden toegediend vanaf de leeftijd van 2 maanden en kan samen met de standaardvaccins worden geïnjecteerd. Het kind kan wel meer koorts vertonen dan met de vaccins van het schema. Het is echter niet gratis en moet door de patiënt worden betaald. Het Verenigd Koninkrijk is het enige land waar dit vaccin is opgenomen in het nationale vaccinatieprogramma en waar het gratis wordt aangeboden aan de hele bevolking. Het percentage invasieve infectie met meningokok in het Verenigd Koninkrijk is een van de hoogste van Europa. In sommige regio’s van andere Europese landen wordt de vaccinatie eveneens aangeboden (Spanje, Portugal …).

In de Verenigde Staten werd een tweede vaccin, afkomstig van die nieuwe techniek en gericht op twee proteïnes, goedgekeurd. Het is bedoeld voor kinderen vanaf tien jaar en is nog niet verkrijgbaar bij ons.

Dr. Sarah Jourdain

Dr. Tessa Goetghebuer

Nog wat aanvullende informatie over het onderwerp? Spreek met uw arts of de kinderarts van uw kind om u te informeren over infecties met meningokokken en vaccinatie. Meer artikels over vaccinatie vindt u op de blog www.huderf30.be terug, in samenwerking met de experten van het UKZKF, UMC Sint-Pieter en de Iris Ziekenhuizen Zuid.

[Uitnodiging voor professionals]: seminar en webinar op 27 april om 17 uur
Het UKZKF organiseert samen met het UMC Sint-Pieter, de Iris Ziekenhuizen Zuid, het UVC Brugmann en het Instituut voor Medische Immunologie van de ULB een seminarie voor professionals. Alle presentaties worden gegeven in het Frans en worden simultaan vertoond in het UMC Sint-Pieter.

Blogs: onze experts aan het woord in 2017